Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleneşeli bir düzen bileğildir. Tüze, sosyete ortamında insanoğluın sahi nasıl davrandıklarını bileğil, nasıl davranmaları gerektiğini gösterir. Tüze, namına uyulmak ve uygulanmak ciğerin vardır. Hak kıymeti zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene koyuvermek, maşeri yaşamın gerçekleşmesini temin etmek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin karşısına kabul edilmesi ve uyulması gereken, muhakkak namuslu kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle sosyete ortamında insanoğluın tutum ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her mevsim mümkündür. “İşte dostluk, ölümlü davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir sistem, bir bütündür.” İnsan-ölümlü, ölümlü-natür ilişkilerinin insanlığın ortak çıkarı ve huzuru ciğerin evrensel ilkelerle güvence şeşna allıkınmasıdır. Tüze, insaniyet seviyesi ciğerin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birfena fikir ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, sosyete sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak belirten ufuklerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini temin etmek için konulmuş olan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve seçimın bütünüdür. Henüz yaygın bir tanımıyla dostluk, adalete yönelmiş maşeri evetşyalnız düzenidir. Tüze Sözcük Mealı Tüze kelimesi Arapça “gerçek” kökünden hasılat ve gerçek kelimesinin çoğkebir olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “gerçek” kelimesinin çoğkebir “ah’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na göre dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” manaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk manaında da kullanılır. Uran Mealı Tüze dönemden döneme değişmiş olduğu ciğerin hala doyurucu bir tanım mimarilamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok kabul edilen tanımı ise: “Belli bir zamanda belli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması ülke zoruna (müeyyide) bağlamlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak dostluk, kendi ortamında temel olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun kişiler arası ilişkileri süje düzlük kısmına Özel Tüze, kişiler ile ülke yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Bütün Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Tüze, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna mukabele Kanunuesasi Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun esaslıca alt dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku özge toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik ülke tarafından güvenceye allıkınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Tüze kuralları ölümlü davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun haysiyet hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle misil nitelikteki eksiksiz durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Tüze düzlükında yapmış oldurım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek ciğerin kullanılır. Tüze düzenini sağlamlamayı ve korumayı yalnızçlayan yapmış oldurımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları çelmek ciğerin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapis ve kredi cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, parti kapatma; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçakçılık cezaları kabil ayrı ayrı dostluk dallarında ayrı ayrı yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ait çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; bilinçi bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek yahut siyasi ufukleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan dostluk, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşeri bir evetşyalnız düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulama yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşeri yaşamı düzenleyip insanoğluın pasış ve asayiş ortamında bir arada evetşamalarını sağlamlamaktır. 2. Kullanışlı Yarar (Sosyal İhtiyaçların Hakkındalanması) Hukukun uygulama amacını, maşeri gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile sosyete ortamında yaşayan insanoğluın, birbirleri ile rekzetmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanoğlunun mimarisından meydana gelen gereksinimlerinı karşılamaya çallıkışır. Tüze bu fonksiyonu ile doğum, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek dostluk düzeni yaşamın temel gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanoğlunun saf mimarisına ve bundan sonra mevrut gereksinimlerine reva sarhoş olmak zorundadır. Tüze önemli ölçübile, soylu erki gerçeklere bile mecburdır; soylu erki yokluklara uymalı ve onları karşılamalıdır. 3. Hak Tüze bu fonksiyonu ile belli bir düzenleme şeşna aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir muadele düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak sahih kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik tanımıyla türe, “bir muadele düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sarhoş olmak üzere dü ayrı ayrı anlamda kullanılır. Hak haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet manaında şahsi bir özelliği deyimler. Can her mevsim haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni tevdi etmek uğrunda ötümlü ve bileğmeselemez bir çaba gösterir. İşte bu tutum ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile ait oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe konseptı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği münasebet biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk düzlükında hukuki haysiyet olarak sözcük konusu olan türe bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve rüşvetlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Sosyete ciğerindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini ciğereren kurallar eksiksizü olarak dostluk, bu bileğerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve sarf etmek durumunda bulunduğuna göre, adaletin böylecene, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında türe acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü türe konseptı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün dostluk sistemine ve sistemlerine hâkim kâin, nesnel ve salt bir haysiyet niteliğindeki adalettir. Tüze bir sosyete düzenini ciğererir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; lüzumlu bulunan düzeni kollamak, gerekse onu bileğmeseletirmeyi meşrulaştırmak ciğerin her mevsim adalete esasvurulur. Nesnel ve yasa üstü türe hukukta karşımıza oturmuş dostluk düzenlerinin asli örneği, olması gereken dostluk manaında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan dostluk düzenlerinin namına reva olup olmadığı açısından bir haysiyet ve yorum ölçüsü olabilir. Gene bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve aksi karşılıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon abra ortamında olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Normal olarak bütün dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri evetşyalnız uyacak, hem bile bu maşeri yaşamın pasış ortamında sürebilmesi ciğerin bir düzen görünümünü sağlamlamaya çallıkışacaktır.
